Crna Gora
Crna Gora se nalazi između 41º 52´- 43º 42´ sjeverne geografske širine i 18º26´- 20º22´ istočne geografske dužine, pa pripada srednjem Mediteranu, odnosno južnoj Evropi. Na sjeveru se graniči sa Srbijom, na jugoistoku sa Kosovom i Albanijom, sa juga je od Italije dijeli Jadransko more, a na zapadu su joj susjedi Hrvatska i Bosna i Hercegovina.
U kulturama na tlu današnje Crne Gore prepoznatljivi su tragovi i uticaji mediteranskih, srednjoevropskih, istočnoevropskih i orijentalnih civilizacija, raznih epoha.
Iliri, Heleni, Rimljani, Sloveni, Turci..., svi oni težili su da na novoj obali utisnu pečat starog kraja, ugrađujući u crnogorsku divljinu parče svoje domovine. U kamenu, jeziku, slici, zvuku, poštovanju Boga... Arheološka nalazišta i muzeji čuvaju njihove tragove. Dvije hiljade godina opstaju ostaci rimskih hramova, akvadukta, gradova, mostova (Risan, Budva, Akruvium, Ulcinj, Duklja, Municipium S).
Možda je to vječno preplitanje kultura i umjetničkih uticaja ono najljepše u Crnoj Gori, proisteklo iz neprekidnog živog kretanja i dodirivanja plemena i naroda. Preplitanje Istoka i Zapada, paganstva i hrišćanstva, pravoslavlja i katoličanstva, hrišćanstva i islamske religije, vizantijskih i romaničkih zahtjeva, tradicije i moderne... uticalo je na razvoj umjetnika.
Razuđena obala Jadranskog mora nudi beskrajnu raznolikost plaža, uvala, zatona i ostrva o kojima ste sanjali i uvjerava vas da realnost može biti mnogo egzotičnija od sladunjavih obećanja iz turističkih prospekata.
Mediteransku ljepotu najjužnijeg i vjerovatno najopjevanijeg fjorda na svijetu, Bokokotorskog zaliva, kao i cijelog Primorja, okružuje čvrsti štit kraških planina: Rumije, Sutormana, Orjena i Lovćena. Preko slikovitog krečnjačkog predjela i pitome Zetske i Bjelopavlićke ravnice, ponovo se dospijeva do suštine crnogorskog identiteta – planina.
Teško je odoljeti šarmu srednjovjekovnih gradova i tvrđava na crnogorskom primorju: Budva, Kotor, Risan, Perast, Herceg-Novi, Bar, Ulcinj. U njima se dodiruju i prepliću vizantijske škole i romanički, gotički, barokni maniri u arhitekturi, kamenoj plastici, slikarstvu. Grad Kotor je, kao dio svjetske kulturne baštine, pod zaštitom UNESCO-a.
U crnogorskom koloritu, čudesno iskombinovane i isprepletane, preovlađuju tri boje: modro plava, smaragdno zelena i siva, boja kamena. Upravo zbog neprocjenjivih prirodnih ljepota, Crna Gora je proglašena za ekološku državu.
I raskošna i škrta, i surova i blagodarna, fascinantna priroda ove zemlje oduvijek je budila ushićenje i inspiraciju. Nad primorjem se nadvija bijela i siva pustoš krečnjačkog predjela. „Kameno more“ je ipak samo jedan segment u raskošnom mozaiku. U srednjoj regiji su plodne Zetska i Bjelopavlićka ravnica, veliki ptičji raj - Skadarsko jezero. A onda splet planinskih vijenaca, visokih preko 2.000 metara. Osim vrhova, krase ih šume, prostrani pašnjaci, četrdeset jezera, silovite i čiste rijeke, duboki i tajanstveni kanjoni. Svjetovi ljepote su i pod vodom i pod zemljom, u mnogim pećinama čije je istraživanje tek započeto.
Crna Gora ima pet nacionalnih parkova. Durmitor sa kanjonom Tare je dio svjetske prirodne baštine. Kanjon Tare je u popisu međunarodnih rezervata biosfere. Kao rijetko močvarno stanište Skadarsko jezero upisano je u Ramsar listu.
Istorijat
Mala država duge tradicije, stjecište različitih kulturnih i religijskih uticaja na granici Istoka i Zapada, Crna Gora je danas multikonfesionalna i multietnička sredina, poznata po toleranciji i skladnim odnosima njenih naroda.
Tragovi ljudskog prisustva na prostoru današnje Crne Gore potiču iz vremena paleolita, o čemu svjedoči arheološki lokalitet Crvena stijena. Prve poznate etničke grupe, brojna plemena Ilira, ovdje žive između petog i drugog vijeka prije nove ere. Nakon toga, ovaj prostor postaje dio imperijalnog Rima i njegove provincije Prevalis, o čemu svjedoče brojna naselja gradskog tipa, koja se formiraju oko nekadašnjih ilirskih naseobina – Doklea, Municipium "S", Meteon, Budva, Ulcinj, Risan i dr.
Nakon propasti velikog Rimskog carstva, prostor koji je pokrivala provincija Prevalis postaje dio Vizantije, čije granice sredinom VI vijeka zaposijedaju Sloveni. Trebalo je da prođe nekoliko vjekova da romanizovano starosjedjelačko stanovništvo asimiluju hristijanizovani Sloveni. Tokom IX vijeka začeta je prva državna organizacija, da bi to jezgro jačalo za vrijeme arhonta Petra, i od kraja X vijeka, za vrijeme kneza Vladimira postalo poznato kao slovenska Duklja, koja od XI vijeka nosi naziv Zeta. Zetska Vladimirova knjaževina za vrijeme dinastije Vojislavljević (XI –XII vijek) postaje kraljevina, sa sopstvenom crkvenom organizacijom – Barskom nadbiskupijom. Krajem XII vijeka teritorija Zete je pod vlašću srpskih dinasta Nemanjića. S njihovim uticajem jača pravoslavlje u do tada katoličkoj Zeti, ali nadbiskupija koju su izdejstvovali Vojislavljevići traje do danas.
U drugoj polovini XIV i tokom XV vijeka Duklja-Zeta obnavlja državni suverenitet, odnosno prevlast preuzimaju zetske feudalne familije. Od XV vijeka Crnom Gorom upravljaju gospodarske porodice Balšića i Crnojevića. Nove političko-istorijske okolnosti nastaju pojavom moćnih otomanskih osvajača koji u to vrijeme nezaustavljivo prodiru i osvajaju jugoistok Evrope. Sa njima će se voditi viševjekovna borba, koja punu snagu dobija od momenta kada nad crnogorskim plemenima, snagom krsta i mača, kormilo preuzmu Petrovići. Na Berlinskom kongresu 1878. godine Crna Gora postaje međunarodno priznata država.
Nakon Prvog svjetskog rata i pada dinastije Petrović-Njegoš, Crna Gora ulazi u sastav novoformiranih južnoslovenskih država – Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, potom i kraljevine Jugoslavije. Poslije povratka dijela državnog suvereniteta, nakon Drugog svjetskog rata, Crna Gora kao republika, federativni činilac, pripada FNRJ, SFRJ, Saveznoj Republici Jugoslaviji, državnoj zajednici Srbija i Crna Gora.
Većinskom odlukom građana, Crna Gora 21. maja 2006. obnavlja nezavisnost i postaje međunarodno priznata država.